poznaj blizej czwarte przykazanie, ARTYKUŁY,TEKSTY
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Poznaj blizej czwarte przykazanie (fragmenty z Katechizmu)
Czcij ojca twego i matkę twoją, abyś długo Ŝył na ziemi, którą Pan, Bóg twój, da tobie (Wj 20,12).
Był im poddany (Łk 2, 51)
Pan Jezus sam przypomniał waŜność tego "przykazania BoŜego" (Mk 7, 813). Apostoł uczy: "Dzieci,
bądźcie posłuszne w Panu waszym rodzicom, bo to jest sprawiedliwe. Czcij ojca twego i matkę – jest
to pierwsze przykazanie z obietnicą – aby ci było dobrze i abyś był długowieczny na ziemi" (Ef 6, 1
3)1.
2197
Czwarte przykazanie rozpoczyna drugą tablicę Dekalogu.
Ukazuje porządek miłości. Bóg chciał,
abyśmy po Nim czcili naszych rodziców, którym zawdzięczamy Ŝycie i którzy przekazali nam wiedzę o Bogu.
Jesteśmy zobowiązani czcić i szanować tych wszystkich, którym Bóg – dla naszego dobra udzielił swojej władzy.
2198 Przykazanie to jest sformułowane w sposób pozytywny. Określa obowiązki, jakie naleŜy wypełnić. Jest
wprowadzeniem do następnych przykazań, które dotyczą szczególnego poszanowania Ŝycia, małŜeństwa, dóbr
ziemskich, słowa. Stanowi jedną z podstaw nauki społecznej Kościoła.
2199
Czwarte przykazanie jest wyraźnie skierowane do dzieci
, określając ich relację do ojca i matki, która
jest najbardziej powszechna. Dotyczy równieŜ związków pokrewieństwa z innymi członkami rodziny. Domaga się
okazywania czci, miłości i wdzięczności dziadkom i przodkom. Obejmuje wreszcie obowiązki uczniów względem
nauczycieli, pracowników względem pracodawców, podwładnych względem przełoŜonych, obywateli względem
ojczyzny oraz tych, którzy nią rządzą lub kierują.
Przykazanie to wskazuje i obejmuje obowiązki rodziców, opiekunów, nauczycieli, przełoŜonych, urzędników
państwowych, rządzących, wszystkich tych, którzy sprawują władzę nad drugim człowiekiem lub nad wspólnotą
osób.
2200 Zachowywanie czwartego przykazania łączy się z nagrodą: "Czcij ojca twego i matkę twoją, abyś długo Ŝył
na ziemi, którą Pan, Bóg twój, da tobie" (Wj 20, 12; Pwt 5, 16). Poszanowanie tego przykazania zapewnia, wraz z
owocami duchowymi, doczesne owoce pokoju i pomyślności. Natomiast niezachowywanie go przynosi wielkie
szkody wspólnotom i osobom ludzkim.
I. Rodzina w planie BoŜym
Natura rodziny
2201 Wspólnota małŜeńska jest ustanowiona przez zgodę małŜonków. MałŜeństwo i rodzina są ukierunkowane na
dobro małŜonków oraz prokreację i wychowanie dzieci. Miłość małŜonków i przekazywanie Ŝycia dzieciom
ustanawiają między członkami tej samej rodziny związki osobowe i podstawowy zakres odpowiedzialności.
2202 MęŜczyzna i kobieta połączeni małŜeństwem tworzą ze swoimi dziećmi rodzinę. Ten związek jest uprzedni
wobec uznania go przez władzę publiczną; narzuca się sam. NaleŜy go uwaŜać za normalny punkt odniesienia w
określaniu róŜnych stopni pokrewieństwa.
2203 Stwarzając męŜczyznę i kobietę, Bóg ustanowił ludzką rodzinę i nadał jej podstawową strukturę. Jej
członkami są osoby równe w godności. Dla dobra wspólnego swoich członków i społeczności rodzina zakłada róŜne
formy odpowiedzialności, praw i obowiązków.
Rodzina chrześcijańska 16551658
2204 "Objawienie i właściwe urzeczywistnienie wspólnoty kościelnej ma miejsce w rodzinie chrześcijańskiej, która
równieŜ z tego powodu moŜe i powinna nazywać się Kościołem domowym"2. Jest ona wspólnotą wiary, nadziei i
miłości; nabiera szczególnego znaczenia w Kościele, jak potwierdza Nowy Testament3.
2205 Rodzina chrześcijańska jest komunią osób, znakiem i obrazem komunii Ojca i Syna w Duchu Świętym. Jej
działanie w dziedzinie prokreacji i wychowania jest odbiciem stwórczego dzieła Ojca. Jest ona wezwana do
uczestnictwa w modlitwie i ofierze Chrystusa. Codzienna modlitwa i czytanie słowa BoŜego umacniają w niej
miłość. Rodzina chrześcijańska jest powołana do ewangelizacji i misji.
2206 Związki wewnątrz rodziny kształtują pokrewieństwo odczuć, uczuć i dąŜeń, które wypływają przede
wszystkim z wzajemnego szacunku osób. Rodzina jest uprzywilejowaną wspólnotą, wezwaną do urzeczywistniania
"wspólnej wymiany myśli pomiędzy małŜonkami oraz troskliwego współdziałania rodziców w wychowywaniu
dzieci"4.
II. Rodzina i społeczeństwo
2207 Rodzina jest podstawową komórką Ŝycia społecznego. Jest naturalną społecznością, w której męŜczyzna i
kobieta są wezwani do daru z siebie w miłości i do przekazywania Ŝycia. Autorytet, stałość i Ŝycie w związkach
rodzinnych stanowią podstawy wolności, bezpieczeństwa i braterstwa w społeczeństwie. Rodzina jest wspólnotą, w
której od dzieciństwa moŜna nauczyć się wartości moralnych, zacząć czcić Boga i dobrze uŜywać wolności. śycie
rodzinne jest wprowadzeniem do Ŝycia społecznego.
2208 Rodzina powinna Ŝyć w taki sposób, by jej członkowie otaczali troską i pomocą młodych i starych, osoby
chore lub upośledzone oraz ubogich. Wiele rodzin w pewnych sytuacjach nie jest w stanie udzielać takiej pomocy.
Wtedy inne osoby i rodziny oraz – w sposób pomocniczy – społeczeństwo powinny zatroszczyć się o ich potrzeby:
"Religijność czysta i bez skazy wobec Boga i Ojca wyraŜa się w opiece nad sierotami i wdowami w ich utrapieniach
i w zachowaniu siebie samego nieskalanym od wpływów świata" (Jk 1, 27).
2209 Rodzinie powinny pomagać i ochraniać ją odpowiednie instytucje społeczne. Tam gdzie rodziny nie są w
stanie wypełniać swoich funkcji, inne społeczności mają obowiązek pomagać im i wspierać instytucję rodziny.
Zgodnie z zasadą pomocniczości większe wspólnoty nie powinny przywłaszczać sobie jej uprawnień czy teŜ
ingerować w jej Ŝycie.
2210 Znaczenie rodziny dla Ŝycia i pomyślnej sytuacji społeczeństwa5 pociąga za sobą jego szczególną
odpowiedzialność za wspieranie i umacnianie małŜeństwa i rodziny. Władze cywilne powinny uwaŜać za swój
pierwszorzędny obowiązek "uznawanie prawdziwej natury... (małŜeństwa i rodziny), ochronę ich i popieranie,
strzeŜenie moralności publicznej i sprzyjanie dobrobytowi domowemu"6.
2211 Wspólnota polityczna ma obowiązek szanować rodzinę, pomagać jej i zapewnić jej zwłaszcza:
– prawo do załoŜenia rodziny, posiadania dzieci i wychowywania ich zgodnie z własnymi przekonaniami moralnymi
i religijnymi;
– ochronę stałości więzi małŜeńskiej i instytucji rodziny;
– prawo do wyznawania własnej wiary, przekazywania jej, wychowywania w niej dzieci za pomocą koniecznych
środków i instytucji;
– prawo do własności prywatnej, prawo podejmowania i otrzymywania pracy, mieszkania, prawo do emigracji;
– zgodnie z prawodawstwem krajów – prawo do świadczeń medycznych, do opieki nad osobami starszymi, do
zasiłków rodzinnych;
– ochronę bezpieczeństwa i warunków zdrowia, zwłaszcza wobec takich zagroŜeń, jak narkomania, pornografia,
alkoholizm itd.;
– prawo do zrzeszania się z innymi rodzinami, a w ten sposób do przedstawicielstwa wobec władz świeckich7.
III. Obowiązki członków rodziny
Obowiązki dzieci
2214 Ojcostwo BoŜe jest źródłem ojcostwa ludzkiego8; jest podstawą czci rodziców. Szacunek dzieci –
niepełnoletnich lub dorosłych – dla ojca i matki9 karmi się naturalnym uczuciem zrodzonym z łączącej ich więzi.
Tego szacunku domaga się przykazanie BoŜe10.
2215 Szacunek dla rodziców (cześć synowska) wynika z wdzięczności wobec tych, którzy przez dar Ŝycia, swoją
miłość i pracę wydali na świat dzieci i pozwolili im wzrastać w latach, w mądrości i w łasce. "Z całego serca czcij
swego ojca, a boleści rodzicielki nie zapominaj! Pamiętaj, Ŝe oni cię zrodzili, a cóŜ im zwrócisz za to, co oni tobie
dali?" (Syr 7, 2728).
2216 Szacunek synowski przejawia się w prawdziwej uległości i posłuszeństwie. "StrzeŜ, synu, nakazów ojca, nie
gardź nauką matki... Gdy idziesz, niech one cię wiodą, czuwają nad tobą, gdy zaśniesz; gdy budzisz się – mówią
do ciebie" (Prz 6, 2022). "Syn mądry miłuje karcenie, naśmiewca nie słucha nagany" (Prz 13, 1).
2217 Tak długo jak dziecko mieszka z rodzicami, powinno być posłuszne kaŜdej prośbie rodziców, która słuŜy jego
dobru lub dobru rodziny. "Dzieci, bądźcie posłuszne rodzicom we wszystkim, bo to jest miłe w Panu" (Kol 3, 20)11.
Dzieci mają takŜe słuchać rozsądnych zarządzeń swoich wychowawców i tych wszystkich, którym rodzice je
powierzyli. Jeśli jednak dziecko jest przekonane w sumieniu, iŜ jest rzeczą moralnie złą być posłusznym danemu
poleceniu, nie powinno się do niego stosować.
Wzrastając, dzieci będą nadal szanować swoich rodziców. Będą uprzedzać ich pragnienia, chętnie prosić o rady i
przyjmować ich uzasadnione napomnienia. Posłuszeństwo wobec rodziców ustaje wraz z usamodzielnieniem się
dzieci, pozostaje jednak szacunek, który jest im naleŜny na zawsze. Ma on bowiem swoje źródło w bojaźni BoŜej,
jednym z darów Ducha Świętego.
2218 Czwarte przykazanie przypomina dzieciom juŜ dorosłym o ich odpowiedzialności wobec rodziców. W miarę
moŜności powinny one okazywać im pomoc materialną i moralną w starości, w chorobie, samotności lub potrzebie.
Jezus przypomina o tym obowiązku wdzięczności12.
Pan uczcił ojca przez dzieci,
a prawa matki nad synami utwierdził. Kto czci ojca, zyskuje odpuszczenie grzechów, a kto szanuje matkę, jakby
skarby gromadził.
Kto czci ojca, radość mieć będzie z dzieci,
a w czasie modlitwy swej będzie wysłuchany. Kto szanuje ojca, długo Ŝyć będzie,
a kto posłuszny jest Panu, da wytchnienie swej matce. (Syr 3, 26)
Synu, wspomagaj swego ojca w starości,
nie zasmucaj go w jego Ŝyciu.
A jeśliby nawet rozum stracił, miej wyrozumiałość,
nie pogardzaj nim, choć jesteś w pełni sił...
Kto porzuca ojca swego, jest jak bluźnierca,
a przeklęty przez Pana, kto pobudza do gniewu swą matkę. (Syr 3,1213. 16)
2219 Szacunek synowski sprzyja harmonii całego Ŝycia rodzinnego; obejmuje on takŜe związki między braćmi i
siostrami. Szacunek wobec rodziców opromienia całe środowisko rodzinne. "Koroną starców – synowie synów" (Prz
17, 6). "Z całą pokorą i cichością, z cierpliwością, znoście siebie nawzajem w miłości" (Ef 4, 2).
2220 Chrześcijanie są zobowiązani do szczególnej wdzięczności tym, od których otrzymali dar wiary, łaskę chrztu i
Ŝycie w Kościele. Wdzięczność ta dotyczy rodziców, dziadków, innych członków rodziny, duszpasterzy, katechetów,
nauczycieli lub przyjaciół. "Napełniła mnie radość na wspomnienie bezobłudnej wiary, jaka jest w tobie; ona to
zamieszkała pierwej w twej babce Lois i w twej matce Eunice, a pewien jestem, Ŝe [mieszka] i w tobie" (2 Tm 1,
5).
Obowiązki rodziców
2221 Płodność miłości małŜeńskiej nie ogranicza się jedynie do przekazywania Ŝycia dzieciom, lecz powinna
obejmować ich wychowanie moralne i formację duchową. "To zadanie wychowawcze jest tak wielkiej wagi, Ŝe jego
ewentualny brak z trudnością dałby się zastąpić"13. Rodzice mają pierwszorzędne i niezbywalne prawo oraz
obowiązek wychowania14.
2222 Rodzice powinni uwaŜać swoje dzieci za dzieci BoŜe i szanować je jako osoby ludzkie. Wychowują oni swoje
dzieci do wypełniania prawa BoŜego, ukazując samych siebie jako posłusznych woli Ojca niebieskiego.
2223 Rodzice pierwsi są odpowiedzialni za wychowanie swoich dzieci. Wypełniają tę odpowiedzialność najpierw
przez załoŜenie ogniska rodzinnego, w którym panuje czułość, przebaczenie, szacunek, wierność i bezinteresowna
słuŜba. Dom rodzinny jest właściwym miejscem kształtowania cnót. Wychowanie to wymaga nauczenia się
wyrzeczenia, zdrowego osądu, panowania nad sobą, które są podstawą wszelkiej prawdziwej wolności. Rodzice
powinni uczyć dzieci podporządkowywać "wymiary materialne i instynktowne... wymiarom wewnętrznym i
duchowym"15. Na rodzicach spoczywa powaŜna odpowiedzialność za dawanie dobrego przykładu swoim dzieciom.
Jeśli potrafią przyznać się przed nimi do swoich błędów, będą mogli lepiej kierować dziećmi i je poprawiać:
Kto miłuje swego syna, często uŜywa na niego rózgi, aby na końcu mógł się nim cieszyć (Syr 30,12). A wy,
ojcowie, nie pobudzajcie do gniewu waszych dzieci, lecz wychowujcie je, stosując karcenie i napominanie Pańskie!
(Ef 6, 4).
[ Pobierz całość w formacie PDF ]