porosty, Biologia UJ, Lichenologia i lichenoindykacja
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Porosty
(łac. Lichenes) to sztucznie stworzona grupa zaliczana do grzybów.
Są organizmami o plechowatej budowie, utworzonymi przez powiązanie komórki glonu i strzępki
grzyba.
Porost składa się z dwóch organizmów:
fotobionta (glona- najczęściej są to zielenice lub sinice) .
mykobionta (grzyb z klasy workowców lub podstawczaków).
Oba komponenty są od siebie ściśle uzależnione: grzyb korzysta z węglowodanów produkowanych
przez niego w procesie fotosyntezy, natomiast glon odizolowany od otoczenia plechą grzyba
otrzymuje w zamian wodę z niezbędnymi solami mineralnymi..
Powszechnie sądzi się, iż porost to przykład idealnej symbiozy glona i grzyba, w której obie strony
czerpią korzyści, a żadna nie ponosi szkód (
mutualizm
). Istnieją jednak także teorie antagonistyczne.
Jedną z nich jest
helotyzm
(niewolnictwo) - wg której grzyb panuje nad uwięzionym glonem i
umożliwia mu wzrost i rozmnażanie tylko na miarę swoich korzyści.
Grzyb jest organizmem dominującym. I to on formuje plechę (ciało porostu). Zawiera w swym ciele
komórki glonu, przy czym u jednych porostów glony wystepują w całym wnetrzu plechy
rozmieszczone równomiernie (plecha homeomeryczna), u innych skupione są w wyraźną warstwę
( plecha heteromeryczna).
W drugim przypadku wyróżniamy korę górną (grzyb), warstwę glonową i niżej warstwę strzępek
grzyba.
Przekrój przez plechę niewarstwowaną (lewa) i warstwowaną (prawa):
1
- komórki glonu,
2
- strzępki grzyba,
3
- kora górna,
4
- kora dolna,
5
– chwytnik
Grzyb przytrzymuje całą plechę w podłożu a pomocą chwytników
Porosty są
organizmami pionierskimi
- zajmują pierwsze stadium sukcesji na obszarze
pozbawionym roślin. Porastając skały i kamienie biorą czynny udział w procesie ich wietrzenia
zarówno mechanicznie – poprzez wnikanie ich plech w najmniejsze szczeliny oraz w drodze
chemicznej – w wyniku wydzielania tzw. kwasów porostowych rozkładających podłoże skalne.
Szczątki porostów przyczyniają się do powstawania próchnicy, która wraz z rozdrobnionym
materiałem skalnym tworzy glebę, a więc podłoże dla roślin.
Porosty są wrażliwe na obecność tlenków siarki w powietrzu, w związku z czym nie spotykane są w
miastach oraz w pobliżu zakładów przemysłowych. Są tzw. bioindykatorami stężenia związków siarki
w atmosferze.
Bioindykator
- organizm żywy występujący w ściśle określonych warunkach środowiska, służący
jako wskaźnik, np. zanieczyszczenia powietrza, wody lub substancji zawartych w glebie;nazywany
również biowskaźnikiem, organizmem wskaźnikowym.
Skala porostowa
- za jej pomocą, poprzez obserwacje typów plech porostów rosnących na korze
drzew liściastych, można ocenić skalę zanieczyszczenia powietrza na danym terenie. Porosty pełnią tu
rolę gatunku wskaźnikowego (
bioindykatora –
. W skali tej wyróżniamy 7 stref (im mniejszy numer
tym większe zanieczyszczenie ).
Formy morfologiczne porostów
:
A – porosty skorupiaste – płaskie i ściśle
przylegające do podłoża np. skały, muru lub kory
drzewa (np. Wzorzec geograficzny)
B – porosty listkowate – lekko odstające od pod
łoża, przypominające pofałdowany na brzegach liść
(np. Złotorost ścienny)
C – porosty krzaczkowate – porozgałęziane i
wzniesione lub zwisające w wypadku porostów
nadrzewnych (np. Chrobotek strzępiasty)
c
b
a
Głównym sposobem
rozmnażania
u porostów jest rozmnażanie wegetatywne przez specjalne
rozmnóżki którymi są wyrostki (izydia) i urwistki (soredia).
Wyrostki na plesze, powstają na jej powierzchni, ze względu na swą "kruchą" podstawę bardzo łatwo
się odłamują od plechy macierzystej i na miejscu osadzania się tworzą nową plechę. Mogą mieć
różny kształt i zróżnicowaną wielkość. Urwistki złożone są z jednej lub większej liczby komórek
glonu oplecionych strzępkami grzybni. Powstają wewnątrz plechy, a na zewnątrz wydostają się
poprzez spękania warstwy korowej.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]