podstawie oczywiście błędnego orzeczenia, BHP, Orzeczenia Sądu Najwyższego
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Wyrok z dnia 5 czerwca 2009 r.
I UK 33/09
1. Skazanie przełożonego zmarłego pracownika prawomocnym wyrokiem
karnym za narażenie pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty
życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu w związku z kierowaniem go w prze-
szłości do wykonywania wzbronionych mu prac wysiłkowych nie jest równo-
znaczne ze stwierdzeniem przez sąd karny, że śmierć pracownika miała zwią-
zek z dźwiganiem przez niego w przeszłości niedozwolonych ciężarów.
2. Za zewnętrzną przyczynę wypadku przy pracy może być uznane do-
puszczenie pracownika do pracy na podstawie oczywiście błędnego orzeczenia
lekarskiego niestwierdzającego przeciwwskazań do wykonywania określonej
pracy. Oczywista błędność zaświadczenia lekarskiego ma miejsce wtedy, gdy
łatwo dostrzec jego wady lub braki, bez wnikania w zawartą w nim, zastrzeżoną
dla lekarzy, ocenę merytoryczną stanu zdrowia pracownika.
Przewodniczący SSN Katarzyna Gonera (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Jerzy Kwaśniewski, Małgorzata Wrębiakowska-Marzec.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 5 czerwca
2009 r. sprawy z odwołania Krzysztofa K. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Spo-
łecznych-Oddziałowi w B. z udziałem zainteresowanych: P. Zakładów Zbożowych SA
w B. i Teresy Ireny K. o jednorazowe odszkodowanie dla członków rodziny zmarłego
pracownika, na skutek skargi kasacyjnej ubezpieczonego i zainteresowanej Teresy
Ireny K. od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Białymstoku z dnia 27 października 2008 r. [...]
1. o d d a l i ł skargę kasacyjną;
2. nie obciążył wnioskodawcy i zainteresowanej Teresy Ireny K. kosztami za-
stępstwa procesowego zainteresowanego - P. Zakładów Zbożowych SA w B. w po-
stępowaniu kasacyjnym.
2
U z a s a d n i e n i e
Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w B. decyzją z 20 grudnia 2002 r.
odmówił Krzysztofowi K., jako członkowi rodziny zmarłego pracownika, prawa do
jednorazowego odszkodowania z tytułu wypadku, któremu w dniu 28 marca 2002 r.
uległ jego ojciec Henryk K. Swoje stanowisko organ rentowy uzasadnił tym, że pra-
codawca uznał, iż zgon Henryka K. nastąpił nie wskutek wypadku przy pracy, lecz
wcześniej rozpoznanego i leczonego schorzenia samoistnego.
Odwołanie od powyższej decyzji wniósł Krzysztof K. domagając się jej zmiany
i przyznania stosownego odszkodowania. Wezwana do udziału w sprawie w
charakterze zainteresowanej Teresa Irena K., żona zmarłego Henryka K., poparła
odwołanie od decyzji organu rentowego, wnosząc jednocześnie o przyznanie rów-
nież jej jednorazowego odszkodowania z tytułu śmiertelnego wypadku męża. We-
zwany do udziału w sprawie w charakterze zainteresowanego pracodawca, który za-
trudniał Henryka K. - P. Zakłady Zbożowe SA w B. (dalej: PZZ S.A.), wniósł o odda-
lenie odwołania twierdząc, że brak jest podstaw do uznania zdarzenia z 28 marca
2002 r. za wypadek przy pracy, ze względu na brak przyczyny zewnętrznej.
Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania Krzysztofa K. oraz odrzucenie
odwołania Teresy Ireny K. podnosząc, że zainteresowana nie złożyła wniosku o
przyznanie jej jednorazowego odszkodowania i w odniesieniu do niej ZUS nie wydał
żadnej decyzji.
Sąd Rejonowy w Białymstoku-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyro-
kiem z 26 marca 2008 r. [...] oddalił odwołanie Krzysztofa K. i Teresy Ireny K. Sąd
Rejonowy ustalił, że Henryk K. był zatrudniony (i podlegał z tego tytułu ubezpiecze-
niu) w P. Zakładach Zbożowych SA w B. od 1 lipca 1971 r. do 29 marca 2002 r. w
wymiarze pełnego etatu na stanowisku młynarza zmianowego-robotnika. Cierpiał na
tzw. zespół Marfana (syndrom Marfana) - chorobę wrodzoną, uwarunkowaną gene-
tycznie, cechującą się zmianami (defektami) w budowie tkanki łącznej, powodującą
niekorzystne zmiany w układzie kostno-stawowym, zmiany w gałkach ocznych (wady
wzroku) oraz nieprawidłowości układu krwionośnego (w przypadku zmarłego - nie-
prawidłowy rozwój aorty prowadzący do jej rozwarstwienia i pęknięcia). Syndrom
Marfana rozpoznano u Henryka K. w czasie zbiegającym się z podjęciem przez
niego zatrudnienia w PPZ SA. Orzeczeniem z 26 czerwca 1971 r. lekarz okulista
orzekł, że Henryk K. może pracować w warunkach niewymagających dobrej spraw-
3
ności narządu wzroku. W czasie zatrudnienia ubezpieczony pozostawał pod opieką
poradni okulistycznej i przychodni przyzakładowej. Ze względu na rozpoznany u
niego zespół Marfana w kolejnych zaświadczeniach lekarskich stwierdzających zdol-
ność do pracy wpisywano mu przeciwwskazania i zalecenia co do charakteru do-
puszczalnej pracy. Ostatnie (aktualne na datę zgonu) zaświadczenie lekarskie z 18
września 2001 r., ważne do 18 września 2002 r., stwierdzało, że Henryk K. jest
zdolny do wykonywania pracy na stanowisku młynarza-robotnika w szkłach korekcyj-
nych i może dźwigać ciężary o wadze nieprzekraczającej 10 kg. Przeciwwskazana
była dla niego natomiast praca na wysokości i przy maszynach w ruchu.
W dniu 28 marca 2002 r. Henryk K. i jego współpracownik Ireneusz K. przy-
stąpili do pracy na drugiej zmianie o godz. 15
00
. Ich zadaniem było nadzorowanie
procesu produkcji (obsługa maszyn i urządzeń sterowniczych) oraz utrzymanie czy-
stości w miejscu i na stanowisku pracy. Około godz. 16
00
Henryk K., przebywający w
pomieszczeniu urządzeń sterowniczych i odkurzający to pomieszczenie odkurza-
czem przemysłowym, nagle zasłabł skarżąc się na silne bóle w klatce piersiowej.
Karetką pogotowia odwieziono go najpierw na izbę przyjęć szpitala wojewódzkiego w
B., a następnie przyjęto na Oddział Kardiochirurgii Szpitala Klinicznego Akademii
Medycznej w B., gdzie zmarł podczas zabiegu operacyjnego ok. godz. 4
00
następne-
go dnia (29 marca 2002 r.). W piśmie kierownika kliniki kardiochirurgii z 15 kwietnia
2002 r. stwierdzono, że bezpośrednią przyczyną zgonu było ostre rozwarstwienie
aorty, do którego doszło wskutek rozpoznanego wcześniej zespołu Marfana,
W protokole powypadkowym z 23 kwietnia 2002 r. stwierdzono, że opisane
zdarzenie nie było wypadkiem przy pracy, ponieważ nie było zdarzeniem nagłym i
nie zostało spowodowane przyczyną zewnętrzną, a tym samym nie wyczerpuje defi-
nicji wypadku przy pracy. Zastrzeżenia do powyższego protokołu zgłosiła Teresa
Irena K., ale po ich przeanalizowaniu zespół powypadkowy w protokole z 30 kwietnia
2002 r. podtrzymał stanowisko dotyczące okoliczności i przyczyn wypadku. W dniu
11 kwietnia 2002 r. inspektor pracy z Okręgowego Inspektoratu Państwowej Inspekcji
Pracy w B. przeprowadził kontrolę w PZZ SA, która dotyczyła okoliczności i przyczyn
śmiertelnego wypadku Henryka K. Z protokołu pokontrolnego wynika, że inspektor
pracy nie znalazł podstaw do wystąpienia wobec pracodawcy z wnioskiem o ponow-
ne ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku. Na skutek skierowanego do organów
ścigania zawiadomienia Teresy Ireny K., że jej mąż pracując w PZZ SA wykonywał
prace, które ze względu na charakter jego choroby były mu wzbronione, Prokuratura
4
Rejonowa w B. wszczęła śledztwo w sprawie narażenia Henryka K. przez osoby od-
powiedzialne u pracodawcy za bezpieczeństwo i higienę pracy na bezpośrednie nie-
bezpieczeństwo utraty życia. Śledztwo to zakończyło się wniesieniem aktu oskarże-
nia przeciwko Czesławowi C. (kierownikowi działu produkcji) i Wieczysławowi W.
(specjaliście do spraw BHP). Wieczysława W. sąd karny uniewinnił od popełnienia
zarzucanych mu czynów (zaniechania wykonywania uprawnień w zakresie prze-
strzegania zasad i przepisów BHP, dopuszczenia do wykonywania przez pokrzyw-
dzonego wzbronionych mu prac wysiłkowych), natomiast Czesław C. został uznany
za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu i skazany prawomocnym wyrokiem
Sądu Rejonowego w Białymstoku z 25 października 2006 r. [...] za to, że w okresie
od 2000 r. do kwietnia 2002 r. pełniąc funkcję kierownika działu produkcji i będąc
przełożonym Henryka K. kierował go do wykonywania wzbronionych mu prac wysił-
kowych, w szczególności w postaci załadunku produktów zbożowych, przy czym miał
świadomość, że wykonywanie tych prac z uwagi na stwierdzone orzeczeniem lekar-
skim schorzenie Henryka K. narażało go na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty
życia.
Sąd Rejonowy stwierdził, że przed Sądem Okręgowym w Białymstoku zawisła
sprawa [...] z wniosku Teresy i Krzysztofa K. o rentę rodzinną wypadkową, zaś przed
Sądem Rejonowym w Białymstoku toczyła się sprawa [...] z powództwa Krzysztofa K.
i Teresy Ireny K. o ustalenie, że zdarzenie z 28 marca 2002 r. było wypadkiem przy
pracy i o sprostowanie protokołu powypadkowego. Pozew wszczynający postępowa-
nie w sprawie [...], oprócz żądań opisanych powyżej, zawierał także żądanie Krzysz-
tofa i Teresy Ireny K. zasądzenia na ich rzecz jednorazowego odszkodowania z ty-
tułu śmiertelnego wypadku Henryka K. Sąd Pracy uznał, że jest niewłaściwy w za-
kresie roszczeń Krzysztofa i Teresy Ireny K. o jednorazowe odszkodowanie z tytułu
śmierci pracownika i w tej części sprawę przekazał do rozpoznania Zakładowi Ubez-
pieczeń Społecznych-Oddziałowi w B. Organ rentowy wydał 20 grudnia 2002 r. decy-
zję odmawiającą prawa do jednorazowego odszkodowania jedynie w stosunku do
Krzysztofa K., nie odniósł się natomiast w ogóle do żądania Teresy Ireny K., choć
powinien był to zrobić, ponieważ również jej wniosek o odszkodowanie został prze-
kazany przez Sąd Pracy do ZUS celem rozpoznania. Sąd Rejonowy przyjął, że Tere-
sa Irena K. odwołała się do sądu w istocie w związku z bezczynnością organu rento-
wego, a zatem jej odwołanie nie mogło zostać odrzucone, lecz podlegało meryto-
rycznemu rozpoznaniu tak jak odwołanie Krzysztofa K.
5
Sąd pierwszej instancji ocenił, że skoro wypadek Henryka K. miał miejsce 28
marca 2002 r., przed wejściem w życie ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpie-
czeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, to roszcze-
nia członków rodziny zmarłego pracownika o jednorazowe odszkodowanie podlegają
rozpoznaniu w oparciu o przepisy poprzednio obowiązującej ustawy z dnia 12
czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodo-
wych (jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr 30, poz. 144 ze zm.). Osobami uprawnio-
nymi do jednorazowego odszkodowania według tej ustawy są syn Krzysztof K. i żona
Teresa Irena K. Sąd Rejonowy podkreślił, że nieodzownym warunkiem uznania da-
nego zdarzenia za wypadek przy pracy jest ustalenie, że zdarzenie to miało charak-
ter nagły oraz zostało wywołane przez przyczynę zewnętrzną (art. 6 ust. 1 ustawy z
12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodo-
wych). Konieczne jest zatem zadziałanie przyczyny zewnętrznej lub choćby współ-
przyczyny zewnętrznej pozostającej w związku z pracą. Zewnętrzną przyczyną
(współprzyczyną) sprawczą wypadku przy pracy może być każdy czynnik pochodzą-
cy spoza organizmu poszkodowanego, zdolny - w istniejących warunkach - wywołać
szkodliwe skutki, tzn. w sposób istotny pogorszyć stan zdrowia pracownika dotknię-
tego już schorzeniem samoistnym (por. wyrok Sądu Najwyższego z 18 sierpnia 1999
r., II UKN 87/99, OSNAPiUS 2000 nr 20, poz. 760). W rozpoznawanej sprawie roz-
strzygnięcia wymagało, czy przyczynę zgonu Henryka K. stanowiła choroba samoist-
na, na którą cierpiał od wielu lat, czy też przyczyna zgonu miała „mieszany” charak-
ter, to znaczy obok rozwarstwienia aorty, do którego doszło w przebiegu zespołu
Marfana (przyczyna wewnętrzna), wystąpiła jakaś współistotna przyczyna zewnętrz-
na, co pozwoliłoby na uznanie zdarzenia z 28 marca 2002 r. za wypadek przy pracy.
Żona zmarłego Teresa Irena K. utrzymywała, że przeciwwskazania zawarte w
zaświadczeniach lekarskich wydawanych jej mężowi były łamane przez jego przeło-
żonych poprzez powierzanie mu wykonywania prac, które były mu wzbronione, a
nawet poddawała w wątpliwość, czy jej mąż był w ogóle zdolny do pracy i czy powi-
nien być dopuszczany do pracy na stanowisku młynarza zmianowego-robotnika, w
sytuacji gdy były mu przeciwwskazane prace na wysokości i prace przy maszynach
w ruchu. Ustosunkowując się do tych zarzutów i mając na uwadze stanowisko Sądu
Najwyższego wyrażone w wyroku z 18 sierpnia 1999 r., II UKN 98/99 (OSNAPiUS
2000 nr 20, poz. 762), Sąd Rejonowy zwrócił uwagę, że w zaświadczeniach lekar-
skich dotyczących Henryka K., wydawanych na podstawie art. 229 § 4 k.p., stwier-
[ Pobierz całość w formacie PDF ]