Pnącza w zieleni miejskiej i przy ...

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
W ZIELENI MIEJSKIEJ
Szczepan Marczy
ski
C l e m a t i s S z . M a r c z y
s k i , W . P i o t r o w s k i s p . j . - S z k ó ł k a P o j e m n iiiiiiiiiiiiii k o w a
Pruszk ów 2009
I PRZY DROGACH
     SZKÓŁKA POJEMNIKOWA
RÓDŁO DOBRYCH PN
CZY
SPIS TREŚCI
1. Pnącza
..................................................................................................................................................................................str 1
2. Pnącza mają wiele walorów
. .......................................................................................................................................str 1
3. Pnącza w mieście
.............................................................................................................................................................str 2
4. Wybór rośliny, wybór miejsca, sadzenie, pielęgnacja
...................................................................................str 5
5. Charakterystyka wybranych pnączy,
szczególnie przydatnych do uprawy w zieleni publicznej
........................................................................ str 10
6. Wiadomości o roślinach
. ............................................................................................................................................ str 14
7. Tabele
.................................................................................................................................................................................. str 26
Żyjmy zdrowo i kolorowo - otoczmy się pnączami
P
nącza
są roślinami o wiotkich pędach, wymaga-
jącymi wsparcia, aby mogły wznieść się do góry. Mogą
przytrzymywać się podpór
korzeniami czepnymi
np.
bluszcz (
Hedera
), hortensja pnąca (
Hydrangea anomala
subsp.
petiolaris
), milin (
Campsis
),
wijącymi się pędami
np. dławisz (
Celastrus
), glicynia (
Wisteria
),
ogonkami liściowymi
– powojnik (
Clematis
) lub specjalnie wytworzonymi
wąsami
np.
winobluszcz (
Parthenocissus
). Niektóre odmiany np. winobluszcz
pięciolistkowy odmiana murowa (
Parthenocissus quinquefolia
var.
murorum
) lub winobluszcz trójklapowy (
Parthenocissus tricuspi-
data
) na końcach wąsów wytwarzają specjalne
przylgi
(przy-
ssawki), którymi przywierają nawet do gładkich powierzchni, np.
ścian, mogąc się wspinać na wysokość przeszło 20 m.
Pnącza są bardzo plastyczne, dostosowują się do kształ-
tu podpór, które pokrywają. Silny wzrost tych roślin i ich
duże wartości dekoracyjne sprawiają, że odgrywają szcze-
gólną rolę w terenach zurbanizowanych. Zajmują mało
miejsca, a dają szybko efekt dzięki masie wytworzonej
zieleni, pięknym kwiatom lub ozdobnym owocom. Stwa-
rzają osłony od wiatru, kurzu i słońca oraz oczyszczają
powietrze, wzbogacając je w tlen. Atrakcję osiedla miesz-
kaniowego czy parku mogą stanowić różnego rodzaju
konstrukcje obsadzone pnączami np. pergole, trejaże,
łuki, bramki, kratki czy trójnogi
(Tab. 1).
P
nącza mają wiele walorów
,
o liściach zimozielonych
, np. bluszcz pospolity (
Hedera helix
),
wiciokrzew zaostrzony (
Lonicera acuminata
), wiciokrzew Henry-
iego (
Lonicera henryi
) czy wiciokrzew japoński (
Lonicera japoni-
ca
), które mogą stworzyć zieloną osłonę przez cały rok. Trzeba
pamiętać jednak o ich mniejszej mrozoodporności, ograniczając
ich stosowanie do rejonów o łagodniejszym klimacie (zachodnia
i centralna Polska).
Dużą atrakcję większości pnączy stanowią
barwne kwiaty
,
mogące uczynić ogród kolorowym od wczesnej wiosny do póź-
nej jesieni. Szczególnie dużo form i barw zapewniają powojniki
(
Clematis
), ale pięknie wyglądają również kwiaty wiciokrzewów
(
Lonicera
) czy milinów (
Campsis
). Nie można zapomnieć również
o glicynii (
Wisteria
), która kwitnie krótko (1 – 3 tygodnie) ale jej
kwieciste kaskady na długo pozostają w pamięci.
Wiele pnączy ma
pachnące kwiaty
np. wiciokrzew przewier-
cień (
Lonicera
caprifolium
), wiciokrzew pomorski (
Lonicera pericly-
menum
), wiciokrzew Heckrotta (
Lonicera
x
heckrottii
), wiciokrzew
japoński (
Lonicera japonica
) ‘Halliana’ czy powojniki południowy
(
Clematis lammula
) i jesienny (
Clematis ternilora
). Posadzone w
pobliżu drzwi, furtki, altany, ławki czy okna roztaczają przyjemną
woń, działając kojąco na stargane nerwy. Zapach uwydatnia się
najbardziej wieczorem. Wyczuwalny jest zwłaszcza w miejscach
osłoniętych od wiatru.
Owoce
pnączy czasem są równie, a czasem nawet bardziej
atrakcyjne od kwiatów. Ozdobne ioletowe owoce winnika
zmiennego (
Ampelopsis glandulosa
) ‘Elegans’ i żółto-czerwone
dławisza (
Celastrus
) wprowadzają do ogrodu dodatkowe barwy
jesienią. Puszyste owocostany powojników (
Clematis
) tworzą na
roślinach peruki, które zdobią je również zimą, formując kunsz-
towne kształty w połączeniu ze śniegiem czy szrenią.
czyniących je jedną z najcenniejszych grup roślin na te-
renach zurbanizowanych:
Liście
pnączy mogą zdobić teren rozmaitymi kolo-
rami, nie tylko przeróżnymi odcieniami zieleni – wiele
odmian ma barwne liście. Warto choćby wspomnieć o żółto-
listnym chmielu (
Humulus lupulus
)
‘
Aureus, biało-różowo-zielo-
nych liściach aktinidii pstrolistnej (
Actinidia kolomikta
) ‘Adam’ czy
winnika zmiennego (
Amplelopsis glandulosa
) ‘Elegans.
Jesienią
szkarłatną barwą przyjmują liście winobluszczy (
Parthenocissus
)
i winorośli japońskiej (
Vitis coignetiae
). Cenne są również pnącza
U cytryńca chińskiego (
Schisandra chinensis
) i wielu odmian
aktinidii (
Actinidia
) są
jadalne,
smaczne i zdrowe. Pnącza te łączą
walory rośliny ozdobnej i użytkowej.
Pnącza sprzyjają obecności ptaków
w ogrodzie, oferując
im bezpieczne schronienie i miejsce do gniazdowania. Szczegól-
nie przydatne będą tu umiarkowanie lub silnie rosnące gatunki
PNĄCZA W ZIELENI MIEJSKIEJ I PRZY DROGACH – Szczepan Marczyński
1
Parthenocissus tricuspidata
‘Veitchii, Paryż
Parthenocissus quinquefolia
, Warszawa
wań, świetnie nadają się
do okrywania murów bu-
dynków ponieważ:
n
tworzą barwne ściany znacznie przyjemniejsze dla
oka niż ponury beton czy tynk;
n
zajmując bardzo mało miejsca, pokrywają bardzo dużą po-
wierzchnię aktywnymi biologicznie liśćmi, tworząc zieloną
ścianę, swoisty pionowy trawnik;
n
są bardzo plastyczne i łatwo dopasowują się do różnych
kształtów;
n
chronią mury przed opadami atmosferycznymi oraz przed
niszczącym działaniem wiatru i słońca;
n
pobierają nadmiar wody gromadzący się w okolicach funda-
mentów; - latem zacieniają i chłodzą ściany, ponieważ osłania-
ją je przed grzejącym słońcem, a parująca z liści woda obniża
temperaturę;
n
zimą jako dodatkowy izolator i osłona przed wiatrem pozwa-
lają utrzymać ciepło.
Rośliny pokrywające powierzchnie budynków mogą, choć nie
muszą wspinać się po podporach. Gdy chcemy uniknąć konstru-
owania podpór, możemy zastosować pnącze samo przytrzymu-
jące się muru np. winobluszcz pięciolistkowy odmianę murową
(
Parthenocissus quinquefolia
var.
murorum
), winobluszcz trójkla-
powy (
Parthenocissus tricuspidata
), bluszcz pospolity (
Hedera
helix
) ‘Woerner, milin (
Campsis
) lub hortensję pnącą (
Hydrangea
anomala
subsp.
petiolaris
). Złagodzą one kontury budynków
i pokryją je zielenią, ale w razie remontu lub konieczności malo-
wania ścian muszą być oderwane i przycięte u podstawy. Dlate-
go chcąc mieć łatwiejszy dostęp do ścian, można od początku
prowadzić pnącza po przygotowanych podporach:
kratach, drabinkach, siatkach, drutach itp. Nie powin-
niśmy wykorzystywać jako podpory dla pnączy rynien
i piorunochronów, gdyż nadmiernie obciążone tymi
roślinami mogą zostać trwale uszkodzone.
Sadząc pnącza przy murach i ścianach, powin-
no się brać pod uwagę ich usytuowanie względem
stron świata.
Czasem zastanawiamy się,
czy pnącza mają niekorzystny
wpływ na ściany budynków
. Ich pozytywne oddziaływanie na
mury potwierdzają prowadzone między innymi w Niemczech
i w Polsce wieloletnie obserwacje i liczne badania. Dotyczy to
zwłaszcza zdrowych murów, stwierdzono bowiem, że pnącza ro-
snące przy zniszczonych i mocno popękanych murach wciskają
się korzeniami, wąsami czepnymi i pędami w szpary, powiększa-
jąc je. Takich budynków lepiej nie obsadzać pnączami, zanim nie
przeprowadzi się ich kapitalnego remontu.
Pnącza świetnie nadają się do
maskowania
brzydkich budyn-
ków czy konstrukcji, różnych budek, szop, garaży, magazynów
i śmietników. W zależności od wielkości budowli można do tego
użyć któregoś z wymienionych powyżej pnączy lub zastosować
mało wymagający dławisz (
Celastrus
), winnik tojadowaty (
Am-
pelopsis aconitifolia
), winorośl pachnacą (
Vitis riparia
), złotolistny
chmiel (
Humulus lupulus
)
‘Aureus, półzimozieloną akebię pięcio-
listkową (
Akebia quinata
) czy też kipiący burzą zieleni i kwiatów
któryś z wiciokrzewów (
Lonicera
) np. wiciokrzew japoński (
Lonice-
ra japonica
) ‘Halliana’ lub silnie rosnących powojników (
Clematis
)
np. odmiany ‘Lambton Park’ i ‘Bill MacKenzie’ z Grupy Tangutica
czy ‘Paul Farges’ z Grupy Vitalba (Tab. 1).
Z pnączy posadzonych przy ogrodzeniach można stworzyć
osłony zastępujące żywopłoty
. Osłony takie zabezpieczą nie
tylko przed wiatrem i kurzem, ale zapewnią intymność naszego
ogrodu. Stosując szybko rosnące pnącza np. rdestówkę Auberta
(
Fallopia aubertii
) czy powojniki (
Clematis
) ‘Bill MacKenzie’ i ‘Paul
Farges’ (Tab. 1), można stworzyć osłonę już w ciągu kilku miesię-
cy. Sadząc pnącza przy ogrodzeniach, trzeba wziąć pod uwagę
ich siłę wzrostu i ciężar. Wprawdzie bardzo silnie rosnące szybko
stworzą osłony, ale w przyszłości będą wymagały więcej przyci-
nania, aby nie rozrosły się nadmiernie, głusząc sąsiadujące rośliny
lub niszcząc ogrodzenia.
Wiele silnie rosnących pnączy np. winorośl pachnąca (
Vitis ri-
2
Żyjmy zdrowo i kolorowo – otoczmy się pnączami
np. winobluszcze (
Parthenocissus
), wiciokrzewy (
Lonice-
ra
), rdestówka Auberta (
Fallopia aubertii
), dławisz (
Cela-
strus
), liczne powojniki (
Clematis
) czy tworzący plątaninę
cienkich pędów przykrytych dachówkowato ułożonymi
sercowatymi liśćmi miesięcznik dahurski (
Menispermum
davuricum
). Owoce wiciokrzewów (
Lonicera
), winoblusz-
czy (
Parthenocissus
), dławiszy (
Celastrus
) czy winników
(
Ampelopsis
) mogą stanowić jesienny pokarm ptaków. Skrzydlate
stworzenia ożywią nasz ogród, a za gościnę odwdzięczą się, zja-
dając szkodniki.
P
nącza w mieście
mają wiele zastoso-
Clematis
‘Paul Farges’ G. Vitalba
Clematis
‘Bill MacKenzie’ G. Tangutica
i
Parthenocissus quinquefolia,
Pruszków
paria
), dławisze (
Celastrus
), winobluszcze (
Parthenocissus
),
rdestówka Auberta (
Fallopia aubertii
), powojniki (
Clema-
tis
) z Grupy Vitalba i Grupy Tangutica, winnik tojadowaty
(
Ampelopsis aconitifolia
) a w południowej i zachodniej
Polsce również glicynia (
Wisteria
) i milin (
Campsis
) świet-
nie nadają się do porastania
ekranów akustycznych
–
poprawiają ich wygląd, tłumią hałas i oczyszczają powie-
trze (Tab. 1 i 2)
1
. Rośliny pnące na ekranach dźwiękochłonnych
spełniają funkcję izolacyjną. Z racji swojej rozbudowanej struktu-
ry i tekstury wspomagają dźwiękochłonne działanie ekranów za-
równo poprzez pochłanianie jak i rozpraszanie fal dźwiękowych.
Liście pnączy absorbują zanieczyszczenia zarówno pyłowe jak
i gazowe redukując w ten sposób ich stężenie w powietrzu. Poza
funkcjami itosanitarnymi, jakie pełnią rośliny, mogą one również
dekorować i maskować duże pionowe płaszczyzny ekranów, z
natury obce w krajobrazie. Tę funkcję najlepiej spełniają właśnie
pnącza, przystosowane do wzrostu po pionowych podporach.
Oczywistym jest, że skala, z jaką rośliny oddziaływają na otocze-
nie zależna jest od ich wielkości. Stąd też na ekrany dobiera się
raczej pnącza silnie rosnące.
Warunki, w jakich mają rosnąć są bardzo trudne. Duży ruch
kołowy powoduje znaczne zapylenie i zanieczyszczenie powie-
trza, a gleba pod ekranami, na skutek przeprowadzonych prac
budowlanych, jest zwykle mocno przekształcona. W warunkach
polskich, kiedy do odladzania jezdni stosuje się ogromne ilości
soli, gleba jest bardzo mocno zasolona (szczególnie wiosną), a
ekrany i ewentualnie rosnące na nich pnącza, spryskiwane są
aerozolem solnym rozpylanym przez przejeżdżające pojazdy. Na-
leży pamiętać, że pnącza mogą być sadzone po obu stronach
ekranów – od strony jezdni (wewnętrznej), gdzie warunki dla ich
wzrostu i rozwoju są naprawdę wyjątkowo trudne, ale również
po stronie przeciwnej (zewnętrznej). Od tej strony przestrzeń
do rozwoju roślin jest większa, a zasolenie gleby i zanieczysz-
czenie powietrza znacznie mniejsze. Sadzenie roślin po stronie
przeciwnej do jezdni ma również bardzo istotne znaczenie dla
estetyki ekranów, stąd właśnie oglądanych przez mieszkańców i
przechodniów. Można tu stosować znacznie więcej różnych ga-
tunków i odmian pnączy niż od strony jezdni. Obserwując, jakie
rośliny są sadzone w otoczeniu tras szybkiego ruchu, wydaje się,
że projektanci najczęściej o tym zapominają.
Co brać pod uwagę dokonując wyboru pnączy do konkret-
nych stanowisk?
n
Ściany południowe i zachodnie wystawione są na
bardzo silne oddziaływanie promieni słonecznych i
ogrzewanie, północne natomiast mogą przez cały dzień
pozostawać w chłodzie i cieniu. Dlatego przy doborze
pnączy bardzo ważne jest odpowiednie dobranie ich
do
usytuowania względem stron świata - wystawy
.
n
Bardzo istotna jest, często powiązana z wystawą,
wilgotność
gleby.
Oczywistym jest, że zimozielony bluszcz pospolity (
He-
dera helix
), hortensja pnąca (
Hydrangea anomala
subsp.
petio-
laris
) czy chmiel (
Humulus lupulus
) powinny rosnąć w glebie
zasobnej w wodę, a dławisz okrągłolistny (
Celastrus orbicula-
tus
), winobluszcz pięciolistkowy (
Parthenocissus quinquefolia
)
czy winorośl pachnąca (
Vitis riparia
) mogą rozwijać się na gle-
bach suchszych.
n
Duże znaczenie dla doboru pnączy ma
zasolenie gleby
. Naj-
bardziej tolerancyjne pod tym względem wydają się być:
winobluszcz pięciolistkowy (
Parthenocissus quinquefolia
), po-
wojnik pnący (
Clematis vitalba
), dławisz (
Celastrus
) i winorośl
pachnąca (
Vitis riparia
). Na ten temat brak jest jednak precyzyj-
nych badań i trzeba opierać się na obserwacjach.
n
Wielkość i
ciężar pnącza ma bezpośredni wpływ na rodzaj
i zamocowanie konstrukcji podporowej. Intensywnie rosnące,
duże pnącza, takie jak kokornak wielkolistny (
Aristolochia ma-
crophylla
) czy winorośl japońska (
Vitis coignetiae
) wymagają
solidniejszych i mocniej przytwierdzonych do ekranu podpór
niż na przykład delikatniejsze i słabiej rosnące powojniki (
Cle-
matis
) z Grupy Atragene.
n
Tylko nieliczne pnącza mogą aktywnie wspinać się po ekra-
nach bez zapewnienia im specjalnych podpór. Dlatego istotny
jest
sposób wspinania się
. Dla roślin owijających się pędami
trzeba skonstruować podpory złożone z elementów o średnicy
większej niż dla pnączy wąsoczepnych czy ogonkoczepnych.
Podpory mogą stanowić konstrukcyjną część ekranów.
Należy się liczyć z tym, że szybko z natury rosnące pnącza, bez-
pośrednio po posadzeniu mogą przyrastać nieco wolniej. Po tym
początkowym okresie (3-4 sezony wegetacyjne) rośliny takie
jak winobluszcz (
Parthenocissus
), rdestówka (
Fallopia
), winorośl
pachnąca (
Vitis riparia
), czy japońska (
Vitis coignetiae
) i powojniki
(
Clematis
) z Grup Vitalba i Tangutica będą rosły naprawdę bardzo
1) — wykorzystano materiały przygotowane przez dr inż. Jacka Borowskiego
PNĄCZA W ZIELENI MIEJSKIEJ I PRZY DROGACH – Szczepan Marczyński
3
[ Pobierz całość w formacie PDF ]

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

fotocafe.xlx.pl